belgenmonument

Op de top van de Amersfoortse Berg ligt het Belgenmonument. Het rijksmonument werd tussen 1917 en 1919 gebouwd door in Nederland geïnterneerde Belgische militairen, als werkverschaffings- en leerproject, en als blijk van waardering voor de in Nederland genoten gastvrijheid. Het ensemble, bestaande uit een hoofdgebouw en een herdenkingsmuur met daartussen een tuinaanleg, werd ontworpen door de Belgische tuinarchitect Louis van der Swaelmen jr. (1883-1929) en architect Huib Hoste (1881-1957), de Belgische pionier van het modernisme die tijdens de Eerste Wereldoorlog in Nederland verbleef.

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het monument organiseerde het Forum van Architectuur en Stedenbouw in Amersfoort een prijsvraag met als doel het relatief onbekende monument hernieuwde betekenis te geven als herdenkingsplek, en het verhaal over het ontstaan ervan voor een breed publiek aansprekend en inzichtelijk te maken. Het voorstel dat wij in samenwerking met ontwerper Maarten Overdijk maakten werd geselecteerd uit 133 internationale inzendingen.

Historisch onderzoek laat zien dat tuinarchitect Van der Swaelmen in 1917 voor het hoofdgebouw een achthoekig plein voorstelde. Ingevuld met een middenvlak van gras vormde dit plein een integraal onderdeel van de tuin en padenstructuur. Bij een restauratie in 1997 is een achthoekig plein aangelegd als één groot verhard vlak, met dezelfde roodbruine klinkers als de Belgenlaan. Hiermee ging het oorspronkelijke verband tussen plein, tuin en padenstructuur verloren. Op dit moment blijft het plein in voorkomen en functie achter bij het monument als geheel.

Door de halfverharding van de tuinpaden door te zetten in een band rondom het plein creëren we opnieuw een helder contrast tussen plein, hoofdgebouw en Belgenlaan en wordt het plein in kleur, materiaal en textuur weer een waardig onderdeel van het geheel. Het middenvlak wordt ingevuld met een hoogwaardige bestrating van grijs graniet. Aan de hand van ingelegde tekstfragmenten en afbeeldingen wordt het verhaal verteld van de vluchtelingen en ontheemden van toen en nu.

Centraal op het plein ligt een situatietekening met uitleg over de verschillende onderdelen van het monument, zodat de bezoeker zich kan oriënteren en een route kan uitstippelen. Subtiele niveauverschillen in het plein, die hun vorm ontlenen aan de kustlijnen van de vier belangrijkste actuele vluchtelingenroutes, maken de bezoeker op een subtiele manier bewust van deze narratieve laag en geven het plein een sculpturaal karakter.

Met het geplande herstel van het ‘mijmerpad’ zal naast de toegang vanaf de Belgenlaan ook de noordelijke toegangsweg weer duidelijk herkenbaar zijn. In onze visie vormt het plein daarmee straks zowel een startpunt voor bezoekers die vanaf de oostzijde arriveren als een eindpunt van de wandelroute vanaf de westzijde. Als platform voor activiteiten en bijeenkomsten zal een nieuw hoogwaardig plein bijdragen aan het verstevigen van het monument als herdenkingsplek.